Charakterystyka biologiczno-eksploatacyjna miętusa (Lota lota L.) z estuarium Odry
Ładowanie...
Data
2020
Tytuł czasopisma
ISSN czasopisma
Tytuł tomu
Wydawca
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Abstrakt
Miętus (Lota lota) jest jedynym gatunkiem słodkowodnym należącym do ryb dorszokształtnych. Pomimo że jest on szeroko rozpowszechniony okołobiegunowo, na północnej półkuli, to wielkość poszczególnych populacji na świecie zdaje się maleć. W niektórych rejonach uważa się, że miętus całkowicie wyginął. Jednym z obszarów, gdzie do niedawna miętus występował w stosunkowo dużej ilości były wody Estuarium Odry. Polskie połowy tego gatunku zgłaszane do FAO prawie całkowicie równały się wielkościom połowów prowadzonych w wodach Estuarium Odry.
Postanowiono zatem zbadać cechy biologiczne oraz charakterystykę eksploatacji miętusa z Estuarium Odry. Bazując na danych połowowych z lat 2004-201 2 wykonano analizę eksploatacji miętusa. Dodatkowo w okresie 2007-2009 przeprowadzono szczegółowe badania miętusów pochodzących z połowów gospodarczych prowadzonych na jeziorze Dąbie. Do tego celu pozyskano 729 osobników miętusa złowionych między grudniem 2007 a grudniem 2009. Ryby zostały zmierzone izważone. Pozyskano otolity w celu zbadania wieku i tempa wzrostu . Zbadano współczynniki kondycji Fultona i Clark oraz ich zmiany w poszczególnych miesiącach roku. Zważono wątroby w celu określenia zmian indeksu hepatosomatycznego. Ponadto pobrano gonady do badań płodności oraz oznaczenia indeksu gonadosomatycznego. Jak również pobrano żołądki w celu przeanalizowania pokarmu miętusa.
Na podstawie badań można stwierdzić, że osobniki należące do populacji miętusa z wód Estuarium Odry, w porównaniu z miętusami z innych rejonów świata, są jednymi z najszybciej rosnących. Jednocześnie zauważono, że tempo wzrostu poszczególnych osobników było bardzo zróżnicowane. W tych samych grupach wieku największe osobniki były nawet trzykrotnie większe niż osobniki najmniejsze. Jednocześnie miętusy z Estuarium Odry są stosunkowo krótko żyjące. Najstarsze pozyskane osobniki należały do grupy wieku 5+.
U 9,13% osobników stwierdzono występowanie skrystalizowań występujących w budowie otolitów. Zmiany najczęściej zaczynały się w okolicach drugiego pierścienia przyrostu rocznego.
Nie zauważono by zmiany te miały wpływ na kondycję badanych osobników. Wiele z takich osobników żyło ze zmianami przez kilka lat. Może to sugerować, że zmiany krystalizacyjne w otolitach miętusów nie mają dużego wpływu na przeżywalność w środowisku.
U miętusów, których rozwój embrionalny mógł zachodzić w okresie występowania wysokiej temperatury wody (2007 rok) zauważono zmianę proporcji płci w porównaniu z innymi latami. Dla osobników pochodzących z tarła w latach 2004-2006 proporcja samce:samice wynosiła 1:1,17-1,23 . Dla miętusów pochodzących z 2007 roku proporcja samców do samic spadła do 1:O,79. O ile możliwe występowanie takiej sytuacji opisywane było u kilkudziesięciu gatunkówjednak dotyczyło to badań laboratoryjnych. Jest to drugi przypadek zauważenia wpływu temperatury na proporcję płci u ryb pochodzących z dzikiej populacji.
Dojrzałość płciową miętus osiągał przy długości 30 cm, co odpowiada wiekowi 2 lat życia. Płodność miętusów była bardzo wysoka. Średnia płodność absolutna wynosiła 844 tys. jaj, a maksymalna 2142 tys. jaj. Natomiast średnia płodność względna wyniosła 742 tys. jaj na 1 kg masy ciała samicy. Maksymalna płodność względna wyniosła 1424 tys. jaj na 1 kg masy ciała samicy. Nie zauważono osobników pomijających tarło. Wartości indeksu gonadosomatycznego GSI były wyższe u samców. Najwyższe średnie wartości GSI u samców występowały w listopadzie: 17,28%. U samic najwyższa wartość GSI występowała w grudniu i wynosiła 16,38%. Natomiast maksymalne wartości zauważone u samic to 22,60%, u samców zaś 26,25%.
Miętus w wodach Estuarium Odry odżywia się głównie rybami, przede wszystkim rybami okoniowatymi. W mniejszym stopniu odżywia się bezkręgowcami. W okresie występowania wysokich temperatur wody latem, miętus zmniejsza tempo pobierania pokarmu. Przekłada się to na duży spadek wartości współczynników kondycji i indeksu hepatosomatycznego HSI. Jednak część osobników w okresie wczesnej jesieni charakteryzowała się wysokimi współczynnikami
kondycji i wartościami HSI bliskimi maksymalnych, co może wskazywać, że osobniki te przebywały w okresie lata w obszarach ze stosunkowo chłodną wodą pozwalającą na wysokie tempo pobierania pokarmu. Takimi obszarami mogą być północne części Zalewu Szczecińskiego.
Osobniki dorosłe żerują w zasolonych wodach Zale'U Szczecińskiego a na tarło wpływają do wód słodkich. Największe połowy miętusa występują wczesną wiosną : w marcu ikwietniu oraz jesienią: od października do grudnia. Jeśli połowy były prowadzone w grudniu to najwyższa wydajność połowowa występowała w tym miesiącu. I była ona kilkukrotnie wyższa niż w innych miesiącach z wysokimi połowami. Największe połowy miętusa prowadzone były przez rybaków
z bazy rybackiej w Trzebieży najwyższa wydajność połowów występowała zaś u rybaków z bazy rybackiej w Stołczynie i w Dąbiu (jezioro Dąbie) oraz z bazy rybackiej w Lubinie (północna część Zalewu Szczecińskiego).
Wprowadzenie środków ochronnych poprzez wyznaczenie okresu ochronnego i wymiaru ochronnego w 20 11 roku nie miało istotnego wpływu na stan zasobów miętusa w kolejnych latach. Nie stwierdzono by presja połowowa na poziomie z badanych lat miała istotny wpływ na stan populacji miętusa. Wielkość populacji tego gatunku zależy głównie od warunków środowiskowych. Wysoka temperatura wody w okresie rozwoju ikry wpływa negatywnie na stan populacji miętusa w następnych latach, co też zauważono dla osobników pochodzących z tarła w 2007 roku. W połowach występowało niewiele takich osobników z 2007 roku kiedy to w styczniu i lutym wystąpiła duża liczba dni z temperaturą powyżej S°C. Ponadto znaleziono zależność pomiędzy wielkością połowów miętusa a średnią liczbą dni z temperaturą wody powyżej 4°C
i S°C w styczniu i lutym, 2 i3 lata przed połowami. Dla zależności między wielkością połowów a średnią liczbą dni z temperaturą 4°C współczynnik R2 wyniósł 0,7494, a dla liczby dni z temperaturą S°C R2 wyniósł 0,6308.
Postępujące zmiany klimatu w szczególności poprzez występowanie cieplejszych zim, a tym samym cieplejszej wody w okresie rozrodu, mogą mieć istotny negatywny wpływ na stan zasobów miętusa w wodach Estuarium Odry.
Opis
Słowa kluczowe
estuarium Odry, Lota lota L., miętus
Cytowanie
Opanowski, A. (2020). Charakterystyka biologiczno-eksploatacyjna miętusa (Lota lota L.) z estuarium Odry = Biology and exploitation characteristics of burbot (Lota lota L.) from the river Odra estuary : rozprawa doktorska. Szczecin, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 159 s. (Niepublikowana praca doktorska) https://hdl.handle.net/20.500.12539/1254