Zróżnicowanie i chemizm osadów małych zbiorników wodnych w krajobrazie młodoglacjalnym

Podlasińska, Joanna

Zróżnicowanie i chemizm osadów małych zbiorników wodnych w krajobrazie młodoglacjalnym

dc.contributor.author	Podlasińska, Joanna
dc.contributor.organization	Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa	pl_PL
dc.date.accessioned	2022-11-14T09:32:28Z
dc.date.available	2022-11-14T09:32:28Z
dc.date.issued	2012
dc.description.abstract	Celem rozprawy było wykazanie zróżnicowania oczek ze względu na ich genezę i jakość zdeponowanego materiału; określenie wielkości nagromadzonych pierwiastków (wybranych metali ciężkich i makroskładników) i ich wpływ na jakość środowiska przyrodniczego. Łącznie badaniami objęto 67 małych zbiorników wodnych śródpolnych (55 oczek) i śródleśnych (12 oczek). Poboru prób dokonano jednorazowo w okresie zimowym wykorzystując moment występowania pokrywy lodowej na powierzchni oczek wodnych. Próbki osadów mineralnych pobierano próbnikiem żłobkowym firmy Ejkelkamp, a osadów torfowych sondą Instorf. Wiercenia wykonywano w centralnej części oczka, zakładając że jest to zarazem miejsce ich największej głębokości i sedymentacji najdrobniejszych osadów. Przyjęto również założenie, że pojedyncze erozyjne zjawiska ekstremalne zachodzące w zlewni i powodujące jednorazową dostawę gruboziarnistego materiału mineralnego wywierają najmniejszy wpływ na chemizm osadów zdeponowanych w tych miejscach. Obiekty zostały przewiercone od powierzchni osadu do głębokości maksymalnie 600 cm, w zależności od ilości warstw organicznych lub mineralnych. Łącznie pobrano 514 próbek osadów dennych. W badanych próbkach oznaczono metodami powszechnie stosowanymi w gleboznawstwie [Lityński i in. 1976; Ostrowska i in. 1991, Sobczyński i in. 1996]: skład granulometryczny osadów metodą Casagrande w modyfikacji Prószyńskiego (w próbkach mineralnych), pH w wodzie i w IM KCI - elektrometrycznie, zawartość węgla, azotu i siarki całkowitej przy użyciu analizatora elementarnego CHNS-0 firmy Costech, zawartość materii organicznej jako straty na żarzeniu w temperaturze 550°C [Januszkiewicz 1978], rtęć całkowitą w próbkach stałych po rozkładzie w temperaturze 700°C, metodą absorpcyjnej spektrofotometrii masowej (ASA) za pomocą aparatu AMA 254, zawartość makro- i mikroskładników zbliżoną do zawartości ogółem po wytrawieniu 0,5 g materiału glebowego w 6 ml mieszaniny stężonych kwasów HNO3+HClO4 (w stosunku 5:1 z dodatkiem 1 ml H2O2) w piecu mikrofalowym firmy Milestone. Badania własne 67 oczek śródpolnych i śródleśnych, wykazały zróżnicowanie ich budowy wewnętrznej, pod względem rodzaju i miąższości osadów, zdeponowanych w warstwie do jednego metra licząc od stropu (organiczne, mineralne, mieszane) oraz miąższości osadów zdeponowanych na torfach. Uwzględnienie ww. parametrów pozwoliło na wyodrębnienie następujących kategorii i podkategorii oczek: A) oczka wtórne słabo wykształcone, b) oczka wtórne właściwe, c) oczka pierwotne mineralno-organiczne, d) oczka pierwotne organiczne głęboko zamulone, e) oczka pierwotne organiczne płytko zamulone, f) oczka pierwotne organiczne bez warstwy namułów. Wyniki badań udokumentowały również, że w mikrozlewniach pełnią one funkcję basenów sedymentacyjnych, w których akumuluje się materiał deponowany z powierzchni zlewni. Charakter osadów (uziarnienie, przemieszanie warstw organicznych i mineralnych) i ich ułożenie w stratygrafii oczka spełniają ponadto funkcje bariery biogeochemicznej, niezmiernie istotnej w zachowaniu bioróżnorodności i czystości środowiska przyrodniczego. Analiza zawartości pierwiastków w wydzielonych warstwach osadów wykazała wyraźne wzbogacenie w mikroelementy i metale ciężkie (średnio do 10-ciu, a nawet 20-tu razy) pierwszych serii warstw (W1 i W2), w stosunku do ich zawartości w warstwach najgłębiej położonych, przyjętych za poziom tła geochemicznego. Wzbogacenie warstw najmłodszych wskazuje na antropogeniczne pochodzenie mikroelementów i metali ciężkich. Na kumulację mikroelementów i metali ciężkich w osadach wpływają następujące czynniki: sposób użytkowania zlewni, powierzchnia lustra wody i odczyn odłożonych osadów. Czynnikiem antropogenicznym najsilniej oddziaływującym na chemizm osadów jest bliskość zabudowy wiejskiej. Zawartość metali ciężkich w osadach dennych pozwala uznać je: za niezanieczyszczone wg kryteriów podanych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [2002 a] odnośnie oceny zanieczyszczenia urobku pochodzącego z pogłębiania zbiorników wodnych, stawów i cieków naturalnych; o zawartości naturalnej lub podwyższonej, a tylko niektóre jako słabo zanieczyszczone uwzględniając liczby graniczne podane w pracy Kabaty-Pendias i in. [1995]; w przeważającej części za odpowiadające II klasie czystości (sporadycznie III klasie) według oceny geochemicznej osadów wodnych zaproponowanej przez Bojakowską i Sokołowską [1998].	pl_PL
dc.identifier.citation	Podlasińska, J. (2012). Zróżnicowanie i chemizm osadów małych zbiorników wodnych w krajobrazie młodoglacjalnym. Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, 112 s. ISBN 978-83-7663-107-3 https://hdl.handle.net/20.500.12539/1540	pl_Pl
dc.identifier.isbn	978-83-7663-107-3
dc.identifier.uri	https://hdl.handle.net/20.500.12539/1540
dc.language.iso	pl	pl_PL
dc.publisher	Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie	pl_PL
dc.rights	Uznanie autorstwa 3.0 Polska	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/	*
dc.subject	krajobraz młodoglacjalny	pl_PL
dc.subject	osady jeziorne	pl_PL
dc.subject	zagłębienia wytopiskowe	pl_PL
dc.subject	zbiorniki wodne	pl_PL
dc.subject.other	Dyscyplina::Nauki rolnicze	pl_PL
dc.title	Zróżnicowanie i chemizm osadów małych zbiorników wodnych w krajobrazie młodoglacjalnym	pl_PL
dc.type	Praca habilitacyjna	pl_PL