Opanowski, ArturStepanowska, Katarzyna promotor2022-03-292022-03-292020Opanowski, A. (2020). Charakterystyka biologiczno-eksploatacyjna miętusa (Lota lota L.) z estuarium Odry = Biology and exploitation characteristics of burbot (Lota lota L.) from the river Odra estuary : rozprawa doktorska. Szczecin, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 159 s. (Niepublikowana praca doktorska) https://hdl.handle.net/20.500.12539/1254https://hdl.handle.net/20.500.12539/1254Miętus (Lota lota) jest jedynym gatunkiem słodkowodnym należącym do ryb dorszokształtnych. Pomimo że jest on szeroko rozpowszechniony okołobiegunowo, na północnej półkuli, to wielkość poszczególnych populacji na świecie zdaje się maleć. W niektórych rejonach uważa się, że miętus całkowicie wyginął. Jednym z obszarów, gdzie do niedawna miętus występował w stosunkowo dużej ilości były wody Estuarium Odry. Polskie połowy tego gatunku zgłaszane do FAO prawie całkowicie równały się wielkościom połowów prowadzonych w wodach Estuarium Odry. Postanowiono zatem zbadać cechy biologiczne oraz charakterystykę eksploatacji miętusa z Estuarium Odry. Bazując na danych połowowych z lat 2004-201 2 wykonano analizę eksploatacji miętusa. Dodatkowo w okresie 2007-2009 przeprowadzono szczegółowe badania miętusów pochodzących z połowów gospodarczych prowadzonych na jeziorze Dąbie. Do tego celu pozyskano 729 osobników miętusa złowionych między grudniem 2007 a grudniem 2009. Ryby zostały zmierzone izważone. Pozyskano otolity w celu zbadania wieku i tempa wzrostu . Zbadano współczynniki kondycji Fultona i Clark oraz ich zmiany w poszczególnych miesiącach roku. Zważono wątroby w celu określenia zmian indeksu hepatosomatycznego. Ponadto pobrano gonady do badań płodności oraz oznaczenia indeksu gonadosomatycznego. Jak również pobrano żołądki w celu przeanalizowania pokarmu miętusa. Na podstawie badań można stwierdzić, że osobniki należące do populacji miętusa z wód Estuarium Odry, w porównaniu z miętusami z innych rejonów świata, są jednymi z najszybciej rosnących. Jednocześnie zauważono, że tempo wzrostu poszczególnych osobników było bardzo zróżnicowane. W tych samych grupach wieku największe osobniki były nawet trzykrotnie większe niż osobniki najmniejsze. Jednocześnie miętusy z Estuarium Odry są stosunkowo krótko żyjące. Najstarsze pozyskane osobniki należały do grupy wieku 5+. U 9,13% osobników stwierdzono występowanie skrystalizowań występujących w budowie otolitów. Zmiany najczęściej zaczynały się w okolicach drugiego pierścienia przyrostu rocznego. Nie zauważono by zmiany te miały wpływ na kondycję badanych osobników. Wiele z takich osobników żyło ze zmianami przez kilka lat. Może to sugerować, że zmiany krystalizacyjne w otolitach miętusów nie mają dużego wpływu na przeżywalność w środowisku. U miętusów, których rozwój embrionalny mógł zachodzić w okresie występowania wysokiej temperatury wody (2007 rok) zauważono zmianę proporcji płci w porównaniu z innymi latami. Dla osobników pochodzących z tarła w latach 2004-2006 proporcja samce:samice wynosiła 1:1,17-1,23 . Dla miętusów pochodzących z 2007 roku proporcja samców do samic spadła do 1:O,79. O ile możliwe występowanie takiej sytuacji opisywane było u kilkudziesięciu gatunkówjednak dotyczyło to badań laboratoryjnych. Jest to drugi przypadek zauważenia wpływu temperatury na proporcję płci u ryb pochodzących z dzikiej populacji. Dojrzałość płciową miętus osiągał przy długości 30 cm, co odpowiada wiekowi 2 lat życia. Płodność miętusów była bardzo wysoka. Średnia płodność absolutna wynosiła 844 tys. jaj, a maksymalna 2142 tys. jaj. Natomiast średnia płodność względna wyniosła 742 tys. jaj na 1 kg masy ciała samicy. Maksymalna płodność względna wyniosła 1424 tys. jaj na 1 kg masy ciała samicy. Nie zauważono osobników pomijających tarło. Wartości indeksu gonadosomatycznego GSI były wyższe u samców. Najwyższe średnie wartości GSI u samców występowały w listopadzie: 17,28%. U samic najwyższa wartość GSI występowała w grudniu i wynosiła 16,38%. Natomiast maksymalne wartości zauważone u samic to 22,60%, u samców zaś 26,25%. Miętus w wodach Estuarium Odry odżywia się głównie rybami, przede wszystkim rybami okoniowatymi. W mniejszym stopniu odżywia się bezkręgowcami. W okresie występowania wysokich temperatur wody latem, miętus zmniejsza tempo pobierania pokarmu. Przekłada się to na duży spadek wartości współczynników kondycji i indeksu hepatosomatycznego HSI. Jednak część osobników w okresie wczesnej jesieni charakteryzowała się wysokimi współczynnikami kondycji i wartościami HSI bliskimi maksymalnych, co może wskazywać, że osobniki te przebywały w okresie lata w obszarach ze stosunkowo chłodną wodą pozwalającą na wysokie tempo pobierania pokarmu. Takimi obszarami mogą być północne części Zalewu Szczecińskiego. Osobniki dorosłe żerują w zasolonych wodach Zale'U Szczecińskiego a na tarło wpływają do wód słodkich. Największe połowy miętusa występują wczesną wiosną : w marcu ikwietniu oraz jesienią: od października do grudnia. Jeśli połowy były prowadzone w grudniu to najwyższa wydajność połowowa występowała w tym miesiącu. I była ona kilkukrotnie wyższa niż w innych miesiącach z wysokimi połowami. Największe połowy miętusa prowadzone były przez rybaków z bazy rybackiej w Trzebieży najwyższa wydajność połowów występowała zaś u rybaków z bazy rybackiej w Stołczynie i w Dąbiu (jezioro Dąbie) oraz z bazy rybackiej w Lubinie (północna część Zalewu Szczecińskiego). Wprowadzenie środków ochronnych poprzez wyznaczenie okresu ochronnego i wymiaru ochronnego w 20 11 roku nie miało istotnego wpływu na stan zasobów miętusa w kolejnych latach. Nie stwierdzono by presja połowowa na poziomie z badanych lat miała istotny wpływ na stan populacji miętusa. Wielkość populacji tego gatunku zależy głównie od warunków środowiskowych. Wysoka temperatura wody w okresie rozwoju ikry wpływa negatywnie na stan populacji miętusa w następnych latach, co też zauważono dla osobników pochodzących z tarła w 2007 roku. W połowach występowało niewiele takich osobników z 2007 roku kiedy to w styczniu i lutym wystąpiła duża liczba dni z temperaturą powyżej S°C. Ponadto znaleziono zależność pomiędzy wielkością połowów miętusa a średnią liczbą dni z temperaturą wody powyżej 4°C i S°C w styczniu i lutym, 2 i3 lata przed połowami. Dla zależności między wielkością połowów a średnią liczbą dni z temperaturą 4°C współczynnik R2 wyniósł 0,7494, a dla liczby dni z temperaturą S°C R2 wyniósł 0,6308. Postępujące zmiany klimatu w szczególności poprzez występowanie cieplejszych zim, a tym samym cieplejszej wody w okresie rozrodu, mogą mieć istotny negatywny wpływ na stan zasobów miętusa w wodach Estuarium Odry.plestuarium OdryLota lota L.miętusDyscyplina::Nauki rolniczeThesis