Siwek, Hanna2022-11-152022-11-152011Siwek, H. (2011). Zachowanie się frakcji mineralnego fosforu w interfazie osad-woda małych zbiorników wodnych na obszarach wiejskich. Szczecin, Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, 90 s. ISBN 978-83-7663-066-3 https://hdl.handle.net/20.500.12539/1542978-83-7663-066-3https://hdl.handle.net/20.500.12539/1542Celem niniejszej rozprawy było określenie czynników, procesów i mechanizmów rządzących dwukierunkową wymianą fosforu i jego mineralnych połączeń między wodą i osadem w okresie wegetacyjnym. Ocenę przeprowadzona w oparciu o wyniki trzyletnich badań wód i osadów pięciu zbiorników wodnych, zlokalizowanych na terenach użytkowanych rolniczo, z różnie zagospodarowaną zlewnią. Zbiorniki O1 i O2 zlokalizowane były na terenie pola golfowego, zbiornik O3 we wsi, w bezpośrednim sąsiedztwie gospodarstw rolnych, zbiornik O4 na polu uprawnym, a zbiornik O5 na odłogu. Powierzchnia badanych zbiorników wynosiła 0,38 - 0,94 ha, a średnia głębokość od 0,69 do 1,01 m. Analizom chemicznym poddano próby z dwóch warstw toni wodnej: powierzchniowej i naddennej, z wody interstycjalnej oraz z powierzchniowej warstwy osadu. W wodach oznaczono odczyn pH, aktywność alkalicznych fosfataz oraz zawartość: fosforu mineralnego i całkowitego, mineralnych form azotu, chlorofilu a, wapnia, żelaza, i manganu. W osadach dennych oznaczono zawartość ogólną: fosforu, węgla organicznego, żelaza, wapnia, manganu i glinu. Przeprowadzono także analizę specjacyjną mineralnych postaci fosforu w osadach, pozwalającą na oznaczenie frakcji fosforu związanego z: żelazem, glinem i wapniem oraz fosfor uwalnianego z osadów w warunkach zredukowanych. Zależności występujące pomiędzy badanymi, wielowymiarowymi wskaźnikami wody i osadu oceniono metodami statystycznymi i chemometrycznymi. Przeprowadzone badania wykazały, że czynnikiem mającym wpływ na mechanizmy przemieszczaniu związków fosforu są sezony, w których z różną intensywności przebiega życie biologiczne i następują naturalne zmiany temperatur. W sezonie wiosennym i letnim wydzielanie fosforu przeważało nad odkładaniem, jesienią nasilały się procesy odkładania fosforu w osadach. Przez cały sezon wegetacyjny głównym mechanizmem prowadzącym do uwalniania fosforu z fazy stałej było łatwe nagrzewanie się wód i płytko położonego dna, stymulujące mineralizację materii organicznej. W wyniku tego procesu następowało bezpośrednie uwalnianie jonów fosforanowych do wody głównie z ich kompleksów z materią organiczną utworzonych przy udziale żelaza, glinu, manganu i wapnia. Intensywne procesy mineralizacji wpływały pośrednio na obniżanie potencjału elektrycznego i pH wody. Pierwszy z tych czynników zwiększał intensywność desorpcji fosforu i rozpuszczalności mineralnych połączeń tego pierwiastka głównie z żelazem i manganem, a drugi zwiększał rozpuszczalność połączeń z wapniem. Jednocześnie w sezonie wegetacyjnym nasilał się rozwój fitoplanktonu, który pośrednio wpływał na podwyższenie pH, a tym samym na procesy strącania i współstrącania jonów fosforanowych z wapniem głównie w toni wodnej. We wszystkich wyżej omówionych procesach dwukierunkowej wymiana fosforu między wodą i osadem w małych zbiornikach wodnych uczestniczyły metale wielowartościowe, których zawartość w osadzie determinowała stan troficzny badanych zbiorników.plUznanie autorstwa 3.0 Polskafosforosady denneosady jeziornewoda powierzchniowazbiornik wodny małyDyscyplina::Nauki rolniczePraca habilitacyjna